AİHM’İN BENZER OLGU VE İDDİALARA SAHİP BENZER ŞİKAYETLER HAKKINDA FARKLI İHLAL TESPİTLERİ YAPMASININ VE DE FARKLI TUTARLARDA TAZMİNATA HÜKMETMESİNİN SEBEBİ NE?
AİHM’in İki İhlal Kararı ve Ödeme Tutarları
AİHM, 12/12/2023 tarihli iki kararında, ByLock kullandığı vb. iddiasıyla tutuklanan ve çoğu KHK ile görevlerinden ihraç edilen 366 başvurucunun hukuka aykırı tutuklandığını belirterek değişen miktarlarda tazminat ödenmesine hükmetti.
Avrupa Mahkemesi, Mecit ve diğerleri kararında 82 başvurucunun ‘makul şüphe olmaksızın tutuklandıklarını (md. 5§1 (c))’ belirterek 5.000 avro ödenmesine, Kolay ve diğerleri kararında ise ‘başvurucuların tutuklanmaları için yeterli gerekçe bulunmadığını (md. 5§3)’ belirterek 3.000 avro ödenmesine hükmetti.
Mecit ve diğerleri kararının karar kısmı aşağıdaki gibidir:
Kolay ve diğerleri kararının karar kısmı aşağıdaki gibidir:
İki Karar Arasındaki İhlal Tespiti ve Ödeme Tutarları Arasındakı Farkın Nedeni?
Her iki kararda da yer alan başvurucuların benzer iddialar ile tutuklanmasına, Mahkeme’ye sundukları şikayetlerin benzer olmasına hatta 2021 yılı başlarında Mahkeme’nin Türk Hükümeti’ni benzer şikayetler hakkında savunmasını sunmaya davet etmesine rağmen maalesef Mecit ve diğerleri kararındaki başvuruculara 5 bin avro ödeme yapılmasına hükmedilmiş Kolay ve diğerleri davasındaki başvuruculara sadece 3 bin avro ödeme yapılmasına karar verildi.
Kararlar arasındaki bu fark üç gündür hukukçular arasında tartışma konusu oldu. Ayrıca tarafıma da çok sayıda soru yöneltildi. Ben de bunun üzerine 366 başvurucunun tamamının davasını analiz ettim. Bu başvurucuların tutuklanmalarına yönelik iddiaları, tutuklanma gerekçelerini, tutukluluk gerekçelerini, Strazburg Mahkemesi önünde dile getirdikleri şikayetleri inceledim. Sonuç beni çok şaşırttı. Kararlar arasındaki fark şu: Avrupa Mahkemesi önünde ‘tutuklanmasını gerektirecek ilgili ve yeterli nedenler bulunmadığı (Lack of relevant and sufficient reasons for detention)‘ iddiasında bulunan ve bu iddiası hakkında Hükümet’in savunmaya davet edildiği başvurucular için AİHM, 3 bin avro ödenmesini talep etti.
Daha detaylı anlatacak olursam. 15 Temmuz 2016 sonrası hukuka aykırı olarak tutuklanan ve ‘Özgürlük ve Güvenlik Haklarının’ ihlal edildiğinden şikâyet edip Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuran 865 başvurucuların şikayetleri 8 ayrı grup halinde Hükümet’e tebliğ edilmiştir. Aşağıda bu grupları bulabilirsiniz, ilgili grubun üzerine tıklayarak da detaylarına ulaşabilirsiniz.
- Eriş v. Türkiye (58665/17) and 95 other applications
- Tüzemen v. Türkiye and 230 others app. (no. 66683/16)
- Balıkçı v. Türkiye (3038/18) and 103 other app.
- Gökay (68983/17) and other 93 applications v. Türkiye
- Karaloğlu v. Türkiye and 90 other app. (no.59568/17)
- Guven v. Turkiye and 95 other app. (no. 29960/18)
- Acaroğlu against Turkey and 78 other applications
- Hüseyin KESKİN Against Türkiye And 83 Other Applications
Mahkeme, bu gruplarda yer alan başvurucuların şikayetlerini tek tek listelemiş ve Hükümet’i savunmasını sunmaya davet etmiştir.
Yan tarafta Ahmet Tüzemen dosyasında yer alan ilk 5 başvurucunun Hükümet’e bildirilen şikâyetlerini görüyorsunuz. Kırmızı ile işaretlediklerim ilgili başvurucunun ‘tutuklanmasını gerektirecek ilgili ve yeterli nedenler bulunmadığı (Lack of relevant and sufficient reasons for detention)‘na yönelik şikayetidir. İşte bu nedenle AİHM, 4. başvurucu için 3 bin avroya hükmetmiştir (1 ile 3. başvurucu hakkında henüz karar verilmedi, 2. ile 5. başvurucunun başvuruları kayıttan düşürüldü).
Kolay davasında yer alan başvurucuların tamamının ‘tutuklanmasını gerektirecek ilgili ve yeterli nedenler bulunmadığı (Lack of relevant and sufficient reasons for detention)‘na yönelik şikayetleri varken Mecit davasında yer alan 82 başvurucunun hiç birinin böyle bir şikayeti yoktu.
Mecit davasında yer alan bir kaç başvurucunun şikayetleri aşağıdaki gibidir. Bu başvurucularının hiç birinin ‘tutuklanmasını gerektirecek ilgili ve yeterli nedenler bulunmadığı (Lack of relevant and sufficient reasons for detention)‘na yönelik şikayeti yoktur. Ayrıca tamamının ‘makul şüphe bulunmadığı (Lack of reasonable suspicion)‘na yönelik şikayetleri vardır. AİHM, bu nedenle bu başvuruculara 5 bin avro ödenmesini kararlaştırmıştır.
AİHM’in bu yaklaşımı maalesef, başvurusunda daha fazla şikayetini dile getiren, ayrıca reddedilmeyen daha fazla şikayeti kayda değer bulunup Hükümetten savunma istenen kişileri cezalandırmaktadır.
Örneğin, Kolay davasında yer alan aşağıdaki iki kişinin çok sayıda fazla şikayeti kayda değer bulunup Hükümetten savunma istendiği halde bu başvurucular için 3 bin avro’ya hükmedildi. Ayrıca bu iki kişinin ‘makul şüphe bulunmadığı (Lack of reasonable suspicion)‘na yönelik şikayetleri de vardı.
AİHM, aşağıdaki şekilde tek bir şikayeti Hükümet’e bildirilen başvurucuya ise 5 bin avro ödenmesine hükmetti
AİHM, Daha Önceki Kararında Bu Şekilde Bir Ayrım Yapmamıştı
Ancak Mahkeme, 24/10/202 tarihli CASE OF ERİŞ AND OTHERS v. TÜRKİYE kararında bu şekilde bir ayrıma gitmemiş, şikayeti ne olursa olsun tüm başvurucuların ‘makul şüphe olmadan tutuklandıklarına’ hükmederek 5 bin avro ödenmesine hükmetmiştir.
Eriş’in kendisi de ‘tutuklanmasını gerektirecek ilgili ve yeterli nedenler bulunmadığı (Lack of relevant and sufficient reasons for detention)‘na yönelik şikayetçi olmuştu.
Bu şekilde, AİHM’in daha fazla şikayette bulunan kişileri cezalandırmak istercesine negatif ayrımcılığa tutmasının hiç bir hukuki tarafı yoktur. Benim aklımdaki tek cevap Hükümet’in tazminatlar hakkında bir talepte bulunması ve de Mahkeme’nin böyle bir yola başvurmasıdır.
Hükümet’in Savunma Sunmaya Davet Edildiği Şikayetlerinize Ulaşabilirsiniz
Eğer ‘Özgürlük ve Güvenlik Hakkınızın’ ihlal edildiğinden şikâyet ederek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurduğunuz ve de bu şikayetiniz Türk Hükümeti’ne bildirildiği halde hangi şikayetleriniz hakkında Hükümetten savunmasını sunduğunu bilmiyorsanız, buraya tıklayarak Avrupa Mahkemesi Önündeki Yargılamaya Dair Resmi Belgeleri Erişin otomasyonunu kullanabilirsiniz.
‘Tutuklama İçin Makul Şüphe Bulunmaması’ (Md. 5§1(c) ile ‘ilgili ve yeterli nedenler bulunmaması’ (Md. 5§3) Arasındaki Fark Ne?
Avrupa Mahkemesi, Mecit ve diğerleri kararında 82 başvurucunun ‘makul şüphe olmaksızın tutuklandıklarını (md. 5§1 (c))’ belirterek 5.000 avro ödenmesine, Kolay ve diğerleri kararında ise ‘başvurucuların tutuklanmaları için yeterli gerekçe bulunmadığını (md. 5§3)’ belirterek 3.000 avro ödenmesine hükmetmişti. Sonraki yazımda ‘Tutuklama İçin Makul Şüphe Bulunmaması (Md. 5§1(c) ‘ ile ‘ilgili ve yeterli nedenler bulunmaması (Md. 5§3)‘ arasındaki farkı açıklamaya çalışacağım.
