AİHM’İN TÜRK HÜKÜMETİ’NE BİLDİRDİĞİ BYLOCK MAHKUMİYETLERİNE İLİŞKİN 4.000 BAŞVURU: SIK SORULAN SORULAR VE CEVAPLARI

26/09/2023 tarihli Yalçınkaya kararı (no. 15669/20) sonrası, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), esasen ByLock kullandıkları iddiasıyla silahlı terör örgütüne üye olma suçundan mahkum olan 1.000 başvurucunun şikayetlerini 18 Aralık 2023 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirmişti (Yazımda ‘birinci grup’ olarak adlandırılacak bu başvurulara ilişkin detaylı bilgi için tıklayınız).

05/02/2024 tarihinde haber verdiğim üzere AİHM, benzer şikayeti bulunan 1.000 başvurucunun daha şikayetlerini 29/04/2024 tarihinde 5 ayrı grup halinde Türk Hükümeti’ne bildirdi (Yazımda ‘ikinci grup’ olarak adlandırılacak bu başvurulara ilişkin detaylı bilgi için tıklayınız).

25/06/2024 tarihinde haber verdiğim üzere AİHM, benzer şikayeti bulunan 1.000 başvurucunun daha şikayetlerini 08/07/2024 tarihinde 5 ayrı grup halinde Türk Hükümeti’ne bildirdi (Yazımda ‘üçüncü grup’ olarak adlandırılacak bu başvurulara ilişkin detaylı bilgi için tıklayınız).

12/11/2024 tarihinde haber verdiğim üzere AİHM, benzer şikayeti bulunan 1.000 başvurucunun daha şikayetlerini 25/11/2024 tarihinde 5 ayrı grup halinde Türk Hükümeti’ne bildirdi (Yazımda ‘dördüncü grup’ olarak adlandırılacak bu başvurulara ilişkin detaylı bilgi için tıklayınız).

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türk Hükümeti’ne bildirdiği ByLock mahkumiyetlerine ilişkin söz konusu 4.000 dava ile ilgili tarafıma günlerdir çok sayıda soru sorulmaktadır. Bu soruları ve de verdiğim cevapları sizler için derledim.

Başvurucular Kimdir ve Şikayetleri Ne İle İlgilidir?

Söz konusu listelerde yer alan başvurucuların tamamı ByLock kullanıkları iddiasıyla silahlı terör örgütüne üye olma suçlamasıyla mahkum olmuş kişilerdir. Bu kişiler hakkındaki mahkumiyet hükmü Yargıtay’ın ilgili dairesi tarafından onanmıştır. Yargıtay’ın onama kararı sonrası ilgili kişiler şikayetlerini önce Anayasa Mahkemesi’ne, Anayasa Mahkemesi’nin şikayetlerini kabul edilemez bulması üzerine de AİHM’e sunmuşlardır.

Başvurucular esas olarak FETÖ/PDY üyeliğinden yargılanmalarının ve mahkûm edilmelerinin Sözleşme’nin 7. maddesi kapsamındaki kanunsuz ceza olmaz ilkesini ve/veya 6 § 1 maddesi kapsamındaki adil yargılanma hakkını ihlal ettiğinden şikâyetçi olmuşlardır.

Başvurucular Hangi İddialara Dayanılarak Mahkum Olmuşlardır? ByLock Kullanımı İddiası Var mı?

Başvurucuların mahkûmiyet gerekçeleri ortak olarak ByLock kullanımı iddiasına dayansa da ayrıca şu iddialar da bulunmaktadır: Başvurucunun hiyerarşi içinde yer aldığına ya da sohbetlere katıldığına ilişkin tanık beyanı, himmet, banka, sendika, dernek, kodlama (garson fişlemesi) vb.

Ankesör ya da sabit hattan aranma iddiasına dayanan mahkumiyetlerin hukuka aykırı olduğuna ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi önündeki başvurular ile ilgili bilgi edinmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Listeler Ne Zaman Hazırlanmaya Başlandı?

Birinci grupta Hükümet’e bildirilen davaların neredeyse tamamı 12/12/2023 günü temsilcilerin eComms hesaplarına yüklenmesine rağmen benim bir davam aslında geçen sene aralık ayında eComms hesabıma yüklenmişti. Bu, aslında listelerin geçen sene hazırlanmaya başladığını gösterir.

Söz Konusu 4.000 Kişilik Listeye Nasıl Ulaşabilirim?

18 Aralık 2023 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirilen 1.000 başvurucunun listesine buradan ulaşabilirsiniz. Ayrıca Mahkeme’nin basın açıklamasına buradan ulaşabilirsiniz.

29 Nisan 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirilen 1.000 başvurucunun listesine buradan ulaşabilirsiniz. Ayrıca Mahkeme’nin basın açıklamasına buradan ulaşabilirsiniz.

8 Temmuz 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirilen 1.000 başvurucunun listesine buradan ulaşabilirsiniz. Ayrıca Mahkeme’nin basın açıklamasına buradan ulaşabilirsiniz.

12 Kasım 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirilen 1.000 başvurucunun listesine buradan ulaşabilirsiniz. Ayrıca Mahkeme’nin basın açıklamasına buradan ulaşabilirsiniz.

Liste Ne Anlama Geliyor?

Listede yer alan başvurucular, 15 Temmuz 2016 tarihinde Türkiye’de meydana gelen darbe girişiminin arkasında olduğu düşünülen ve Türk makamları tarafından “Fetullahçı Terör Örgütü / Paralel Devlet Yapılanması” olarak tanımlanan yapıya üye oldukları iddiasıyla mahkûm edilmişlerdir. Bu kişilerin mahkumiyetleri esas olarak ByLock kullanımı iddiasına dayanmaktadır.

Bir Karar Mı Çıktı? Karar Ne Zaman Çıkabilir?

Hayır, henüz bir karar çıkmadı. Kararın 2025 yılında çıkmasını bekliyorum.

Yalçınkaya Kararı Sonrası Davalar Hızla Ele Alınmaya Mı Başlandı?

Hem Yalçınkaya kararı öncesi yazılarımda (7 Mayıs 2022 tarihli yazım için tıklayınız) hem de Yalçınkaya kararı sonrası yazı (ilgili yazılarım için tıklayınız) ve beyanlarımda, Büyük Daire’nin Yalçınkaya kararı sonrası üç kişiden oluşan komitelerin ByLock iddiasına dayanan mahkumiyetlerle ilgili şikayetleri -aynı tutukluluk davalarında olduğu gibi- grup haline çok daha hızlı bir şekilde ele alacağını belirtmiştim. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu şekilde söz konusu şikayetleri peyderpey ele alacaktır.

Listede Adım Niye Yok?

Mahkme’ye yapılan bir başvuru, ilk önce, Mahkeme İç Tüzüğü’nün 47. maddesinde belirtilen şartlara uygun olarak yapılıp yapılmadığı yönünden incelenmektedir incelenmektedir. Mahkeme İç Tüzüğü’nün 47. maddesinde belirtilen şartlara uygun olarak yapılmayan bir başvuru idari olarak reddedilir (detaylı bilgi için tıklayınız).

Mahkeme İç Tüzüğü’nün 47. maddesinde yer alan şekil şartları sağlandıktan sonra AİHM başvurunun kabul edilebilirlik koşullarının tamamını karşılayıp karşılamadığını belirlenmelidir. Kabul edilebilirlik kararı tek bir yargıç, üç yargıçlı bir Komite veya yedi yargıçlı bir Daire ya da on yedi yargıçlı Büyük Daire tarafından verilebilir. Kabul edilebilirlik koşullarını sağlamayan bir başvuru kabul edilemez olarak ilan edilir (detaylı bilgi için tıklayınız).

Başvuru, kabul edilebilirlik kriterlerini sağlasa dahi gerekli durumlarda Mahkeme başvurucudan bilgi ve belge talebinde bulunabilir. Postadan kaynaklı nedenlerle Mahkeme’nin taleplerinin başvurucuya ulaşmaması ya da başvurucunun cevap vermemesi gibi nedenlerle Mahkeme’nin taleplerinin karşılanmaması durumunda Mahkeme, ‘başvurucunun davasını takip etme niyetinde olmadığına kanaat getirerek‘ yargılamanın her aşamasında başvuruyu kayıttan düşürebilir.

Yukarıda da belirttiğim gibi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu şekilde söz konusu şikayetleri peyderpey ele alacaktır. Eğer başvuru idari olarak reddedilmesiyse, kabul edilemez olarak ilan edilmediyse ve kayıttan düşürülmediyse sırası geldiğinde Davalı Devlet’e tebliğ edilecektir.

Listede Adımın Olup Olmadığına Bakabilir Misiniz?

Hayır. (Tarafıma bu şekilde çok soru yöneltildiği için bunu da yazmak istedim)

eComms Nedir? Bu Listelerde Yer Alanlar EComms Hesabı nasıl açmalı mı ve Nasıl Açacaklar?

eComms (AİHM Elektronik İletişim Hizmeti), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)‘nin başvurucuların temsilcileriyle ya da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İç Tüzüğü’nün 36. maddesinin 2. fıkrası kapsamında Daire Başkanı tarafından kendisine temsil etme yetksi verilmişse başvurucunun bizzat kendisi ile elektronik iletişim kurmasını sağlamak için sunduğu bir hizmettir.

Bu hizmet, bir şikayet İç Tüzüğün 54. maddesinin 2. fıkrasının (b) bendi uyarınca davalı Sözleşmeci Tarafa bildirildiğinde ya da bir hukuki bölümün bunun açıkça yapılacağına ve elektronik iletişimin kurulması gerektiğine karar verdiğinde etkinleştirilir. 

Mahkeme’nin taraflara gönderdiği yazıya göre, başvuru henüz bir eComms hesabına ekli değilse başvurucunun ya da avukatının Mahkeme’ye yazı yazarak talepte bulunması gerekir. Örnek bir dilekçeyi burada bulabilirsiniz.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İç Tüzüğü’nün 36. maddesinin 2. fıkrası kapsamında Daire Başkanı tarafından başvurucuya kendisini temsil etme yetksi verilmişse başvurucu kendi adına eComms hesabı açarak söz konusu başvurunun bu hesaba eklenmesini talep edebilir.

Daha fazla detaylı bilgiyi burada bulabilirsiniz.

AİHM, Davaları Hangi Sıraya Göre Alıyor?

18 Aralık 2023 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvuru

29 Nisan 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvuru

8 Temmuz 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvuru

12 Kasım 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvuru

Yukarıdaki iki tabloda da görüleceği üzere AİHM, başvuruları karışık bir sırayla ele almaktadır.

‘Başvuruda bir karar alınması beklenmektedir’ İfadesi Ne Demek?

Mahkeme’nin ByLock ile ilgili bin davayı Türk Hükümeti’ne bildirmesi sonrası ceza mahkumiyetine yönelik Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi önündeki şikayetlerle ilgili başvuruların takibi epey önem kazandı. Mahkeme’ye göre, Yalçınkaya benzeri 8.000’den fazla başvuru kendi önünde beklemektedir.

Duruma göre birkaç ay duruma göre 2 yıl süren bu aşama şu anlama gelmektedir: Başvuru ilk hukuki değerlendirmeyi beklemektedir, ilk değerlendirme sonrası başvuru ya Hükümet’e bildirilecek ya da kabul edilemez bulunacaktır. Sonuç olarak başvurunuzda ‘BAŞVURUDA BİR KARAR ALINMASI BEKLENMEKTEDİR’ yazması gayet normaldir, duruma göre bu aşama 2 yıl sürebilir,

Ayrıca, aradan yıllar geçtiği halde başvuruda karar alınmasının beklenmesi, başvurunun kabul edildiği anlamına gelmemektedir. AİHM, çeşitli sebeplerle tek yargıç kararıyla hala ByLock’a dayalı mahkumiyetlerle ilgili şikayetler hakkında ‘kabul edilemezlik kararı’ vermeye devam etmektedir. ‘Ben başvurdum, AİHM cevap verecektir.’ demeyin! Başvurunun her aşamasını usulüne uygun olarak takip edilmelidir, bunun aksi durumunda AİHM başvuruyu kayıttan düşürebilir. Son olarak, başvurunuzun bulunduğu aşamayı buradan takip edebilirsiniz:

Listede Yer Alanların Çok Büyük Bir Kısmının Bir Temsilcisinin Bulunmasının Sebebi Nedir?

18 Aralık 2023 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvurunun 969‘unda bir temsilci bulunmasına rağmen 31‘inde bir temsilci bulunmamaktadır.

Benzer şekilde, 29 Nisan 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvurunun 860‘unda bir temsilci bulunmasına rağmen 140‘nda bir temsilci bulunmamaktadır.

Benzer şekilde, 8 Temmuz 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvurunun 857‘sinde bir temsilci bulunmasına rağmen 143‘ünde bir temsilci bulunmamaktadır.

Benzer şekilde, 12 Kasım 2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne Bildirilen 1.000 başvurunun 904‘sinde bir temsilci bulunmasına rağmen 96‘sında bir temsilci bulunmamaktadır.

Kuvvetle muhtemel Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bir eComms hesabı bulunan temsilciler ile çok daha seri ve hatasız bir şekilde iletişime geçeceğini düşünerek böylelikle önündeki dava yükünü daha kolay eritebileceğini düşünmüş olabilir. Avrupa Mahkemesi’nin eComms ile iletişim kurabilmesi için ilgilinin buna rıza göstermesi gerektiği ve de temsilcisi bulunmayan bir başvurucunun eComms üzerinden iletişim kurmayı talep etmediği bu savımı güçlendirmektedir

Mahkeme Tazminata Hükmedecek mi?

Yıllardır hem hukukçulara hem de başvuruculara ceza mahkumiyetine yönelik şikayetlerde Mahkeme’nin herhangi bir tazminata hükmetmeyeceğini dile getiriyordum. Hatta, hukukçulara müvekkilleri ile anlaşmaya varırken bu hususu mutlaka dikkate almalarını tavsiye ediyordum.

Yalçınkaya kararında herhangi bir tazminata hükmedilmedi, ancak masraflar ve gider bağlamında 15 bin avro ödenmesi istendi. Benzer şekilde, söz konusu bin davada da herhangi bir tazminata hükmedilmeyecek. Gider ve masraflar konusunda gelince de:

‘Mahkeme, kanıt olarak ayrıntılı fatura veya gider belgelerini gerekli görmektedir. Bu belgeler, Mahkeme’nin yukarıdaki gerekliliklerin ne derecede yerine getirildiğini tespit etmesini sağlayacak şekilde ayrıntılı hazırlanmalıdır (Mahkeme İç Tüzüğü’nün adil tazmin taleplerine ilişkin Uygulama Yönergesi).’

Ancak Avrupa Mahkemesi, başvuruculara masraf ve giderlerini sunma imkanı vermeyecektir. Bu doğrultuda herhangi bir masraf ya da gidere de hükmedilmeyecektir (Umarım yanılırım).

Bir Tazminata Hükmedilmeyecekse Hukuka Aykırı Mahkum Edilmem Sonucu Uğradığım Maddi ve Manevi Zarar Nasıl Telafi Edilecek?

AİHM’in Sözleşmesi’nin 6. ve 7. Maddelerinin ihlal edildiğini tespit etmesi durumunda Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)’nun 311§1 (f) maddesi kapsamında ilgililer bir yıl içerisinde yeniden yargılanma talebinde bulunabilirler. Bu şekilde yeniden yargılanan ilgililer hakkında AİHM’in söz konusu kararı dikkate alınarak beraat kararı verilmesi gerekir. Beraat kararı sonrasında da ilgili başvurucu Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)‘nun 141§1 (e) maddesi kapsamında tazminat talebinde bulunabilir.

CMK’nın ilgili kısmı aşağıdaki gibidir:

Tazminat istemi

MADDE 141.- (1) Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;

(…)

e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,

(…)

Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler.

(…)

AİHM, Nasıl Bir Karar Verecek?

Yalçınkaya kararındaki bulgularını göz önüne alarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, Sözleşme’nin 6. ve 7. Maddelerinin ihlal edildiğini tespit etmesi ve de Türk Hükümeti’ne söz konusu başvurucuların yeniden yargılanmalarının sağlanmasını tavsiye etmesi kuvvetle muhtemeldir.

Bu Listede Yer Alan Kişiler Yeniden Yargılama Talebinde Bulunabilirler Mi?

Bu listede yer alan kişiler şu an için bu listeye dayanarak yeniden yargılama talebinde bulunamazlar. Ancak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Sözleşmesi’nin 6. ve 7. Maddelerinin ihlal edildiğini tespit etmesi durumunda Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)’nun 311§1 (f) maddesi kapsamında bir yıl içerisinde yeniden yargılanma talebinde bulunabilirler.

CMK’nın ilgili kısmı aşağıdaki gibidir:

‘Hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi nedenleri

Madde 311 – (1) Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış bir dava, aşağıda yazılı hâllerde hükümlü lehine olarak yargılamanın yenilenmesi yoluyla tekrar görülür:

(…)

f) Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi. Bu hâlde yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir.

(…)’

AİHM DAVALARI HAKKINDA SMS İLE ÜCRETSİZ BİLGİLENDİRME HİZMETİ

AİHM ÖNÜNDEKİ GELİŞMELERDEN HABERDAR OLMAK İÇİN WHATSAPP KANALIMA KATILABİLİRSİNİZ