Cezaevindeki Tutma Koşullarına İlişkin AİHM Önündeki Şikayetler: Durmuş Selman DEMİRSOY v. Türkiye ve diğer 6 Başvuru

Bu yazı Durmuş Selman DEMİRSOY v. Türkiye ve diğer 6 Başvuru adı altında birleştirilerek 12 Mart 2025 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirilen ve başvuru sahiplerinin ‘Cezaevindeki Tutma Koşullarından’ ve ‘Özgürlük ve Güvenlik Haklarının’ ihlal edildiğinden yani maruz kaldığı hukuka aykırı tutuklama tedbirinden şikâyet ettiği 7 başvuru ile ilgilidir.

Dava kapsamındaki her gelişmeye ilişkin detayları aşağıda bulabilirsiniz. Bununla birlikte, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi‘nin esasa ilişkin verdiği kararlara ulaşmak için buraya, kayıttan düşürme kararlarına ulaşmak için buraya, henüz karara bağlanmayan başvuruların ne zaman karara bağlanacağına ulaşmak için buraya tıklayınız.

AİHM önündeki özgürlük ve güvenlik hakkının ihlali iddialarına ilişkin diğer davalar için buraya tıklayınız.

DAVANIN KONUSU

keyfi tutuklama ve İnsanlık dışı cezaevi koşulları

DAVALARIN ELE ALINMA SÜRECİ

AİHM TÜRK HÜKÜMETİ’Nİ SAVUMASINI SUNMAYA DAVET ETTİ

Türk Hükümeti’ne Bildirilen Davalar

Türk Hükümeti, Mahkeme’nin talebi üzerine 08/07/2025 tarihine kadar başvurucuların dile getirdiği şikayetlerin esası ve kabul edilirliğine ilişkin savunmasını sunacak.

Şikayeti Türk Hükümeti’ne bildirilen 7 kişinin listesi aşağıdadır

Başvurucuların Şikayetleri

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türk Hükümeti’ne Yönelttiği Sorular

Yukarıdaki şikayetlerle ilgili, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türk Hükümeti’ne cevaplaması için yönelttiği sorular ise aşağıdaki gibidir:

Taraflara Yöneltilen Sorular

1. Başvurucuların tutulma koşulları, özellikle çok kişilik koğuşlarda kalan mahpus sayısı dikkate alındığında kişi başına düşen kişisel alan yönünden, Sözleşme’nin 3. maddesi kapsamında insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele teşkil etmiş midir? (Bkz. Muršić/Hırvatistan [BD], no. 7334/13, §§ 136-140, 20 Ekim 2016; ve İlerde ve Diğerleri/Türkiye, no. 35614/19 ve diğer 10 başvuru, §§ 169-199, 5 Aralık 2023) Hükümet’ten, Mahkeme içtihadında belirtilen yöntem doğrultusunda (İlerde ve Diğerleri, §§ 173-176), başvurucuların tutuldukları cezaevi hücrelerinde kendilerine sunulan zemin alanı ve tutuklu kaldıkları dönemlerin ayrıntılı bir şekilde Mahkeme’ye sunulması istenmektedir.
2. Başvurucular, Sözleşme’nin 5 § 1(c) maddesi anlamında, bir suç işlediklerine dair “makul bir şüphe” temelinde mi özgürlüklerinden yoksun bırakılmışlardır? (Bkz. Fox, Campbell ve Hartley/Birleşik Krallık, 30 Ağustos 1990, § 32). Bu bağlamda, özellikle Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100. maddesinin, suçun işlendiğine dair “kuvvetli suç şüphesini gösteren somut delilleri” şart koştuğu dikkate alınmalıdır. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi, başvurucuların tutuklanmasına ilişkin kararlardan sonra elde edilen delillere dayanarak mı makul şüphenin varlığını kabul etmiştir? (Bkz. Baş/Türkiye, no. 66448/17, § 185, 3 Mart 2020)
3. Başvurucuların tutukluluğu, Sözleşme’nin 5 § 3 maddesinin gerekleriyle bağdaşmakta mıdır? Özellikle: (i) Başvurucular hakkında ilk tutuklama kararı veren, tutukluluğun devamına hükmeden ve bu kararlara yapılan itirazları inceleyen hâkimler, özgürlükten yoksun bırakma kararlarına ilişkin ilgili ve yeterli gerekçeleri ortaya koyma yükümlülüklerini yerine getirmişler midir? (Bkz. Buzadji/Moldova [BD], no. 23755/07, § 102, 5 Temmuz 2016) (ii) Başvurucuların tutukluluk süresi, “makul süre” şartını ihlal etmiş midir?
4. Başvurucuların, Sözleşme’nin 5 § 4 maddesi gereğince, özgürlüklerinden yoksun bırakılmalarının hukuka uygunluğunu etkili biçimde dava edebilecekleri etkili bir başvuru yolu mevcut muydu? Bu bağlamda Hükümet aşağıdaki şikâyetlere cevap vermelidir: (i) Silahların eşitliği ilkesi ihlal edilmiştir; zira tutukluluğun uzatılmasına ve bu kararlara yapılan itirazlara ilişkin değerlendirmeler duruşma yapılmaksızın gerçekleştirilmiş ve savcının görüşü başvuruculara iletilmemiştir (Bkz. Baş, §§ 212-214; Kocamış ve Kurt/Türkiye, no. 227/13, §§ 34-35, 25 Ocak 2022). (ii) Başvurucular, soruşturma dosyasına erişim kısıtlandığı için tutukluluklarına etkili şekilde itiraz edememiştir (Bkz. Ceviz/Türkiye, no. 8140/08, § 41, 17 Temmuz 2012). (iii) Tutukluluğa yapılan itirazlar hiç incelenmemiş ya da geç incelenmiştir (Bkz. Shannon/Letonya, no. 32214/03, §§ 67-74, 24 Kasım 2009). (iv) Başvurucular, avukatlarıyla yaptıkları görüşmelerin izlenmesi nedeniyle, tutukluluklarına etkili biçimde itiraz edebilecekleri nitelikte hukuki yardımdan ve imkânlardan yoksun bırakılmışlardır (Bkz. kıyasen, Černák/Slovakya, no. 36997/08, § 78, 17 Aralık 2013).
5. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 141. maddesi kapsamında sunulan tazminat yolu, Sözleşme’nin 5 § 4 maddesi anlamında başvurucuların şikâyetleri bakımından etkili bir başvuru yolu teşkil etmekte midir?

Bu Aşamada Başvurucu Ya Da Avukatlar Ne Yapmalı?

BAŞVURULAR KAPSAMINDA AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NİN VERDİĞİ KARARLAR

Esasa İlişkin Kararlar

Mahkeme, davaların esasına ilişkin henüz herhangi bir karar vermemiştir.

AİHM, Esasa İlişkin Kararlarını Ne Zaman Açıklayacak?

Mahkeme, taraflara henüz esasa ilişkin kararları ne zaman açıklayacağını bildirmedi.

Kayıttan Düşürme Kararları

Mahkeme, bu grupta Türk Hükümeti’ne bildirilen herhangi bir başvuruyu henüz kayıttan düşürmemiştir.