BİLGİ VE FİKİR EDİNME HAKKI: MAHPUSLARA YENİ ASYA GAZETESİ’NİN VERİLMEMESİNE İLİŞKİN AİHM ÖNÜNDEKİ İSMAİL AYDIN VE DİĞERLERİ V. TÜRKİYE DAVASI
Bu yazı İsmail AYDIN against Türkiye and 3 other applications grubu altında birleştirilerek 30 Mayıs 2023 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirilen 4 başvuru ile ilgilidir. Yazının içeriğini ve her gelişmeye ilişkin detayları aşağıda bulabilirsiniz. Bununla birlikte en güncel gelişmeye doğrudan ulaşmak için buraya tıklayınız. AİHM önündeki ifade özgürlüğü kapsamındaki bilgi ve fikir edinme hakkının ihlaline ilişkin diğer davalar ile ilgili tüm detaylara ulaşmak için buraya tıklayınız.
DAVANIN KONUSU
DAVA, MAHPUSLARA YENİ ASYA GAZETESİ’NİN VERİLMEMESİ NEDENİYLE BİLGİ VE FİKİR EDİNME HAKLARININ İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI İLE İLGİLİDİR
AİHM önündeki söz konusu başvurular, olayların meydana geldiği zamanda Türkiye’nin çeşitli ceza infaz kurumlarında tutuklu ya da hükümlü olan başvurucuların “Yeni Asya” günlük gazetesini alma talepleriyle ilgilidir. Cezaevi idareleri, güvenlik riski oluşturacağı gerekçesiyle veya diğer idari veya operasyonel nedenlerle gazeteyi satın almayı veya başvuruculara teslim etmeyi reddetmiştir.
Sözleşmenin 10. maddesine dayanarak, başvurucular bilgi ve fikir edinme haklarının ihlal edildiğinden şikayet etmektedirler.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin aşağıda yer alan ‘İfade özgürlüğü’ başlıklı 10. maddesi, ayrıca ‘Bilgi ve fikir edinme özgürlüğü‘nü de güvence altına almaktadır.
İfade özgürlüğü
- Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamlarının müdahalesi olmaksızın ve ülke sınırları gözetilmeksizin, kanaat özgürlüğünü ve haber ve görüş alma ve de verme özgürlüğünü de kapsar. Bu madde, Devletlerin radyo, televizyon ve sinema işletmelerini bir izin rejimine tabi tutmalarına engel değildir.
- Görev ve sorumluluklar da yükleyen bu özgürlüklerin kullanılması, yasayla öngörülen ve demokratik bir toplumda ulusal güvenliğin, toprak bütünlüğünün veya kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın, başkalarının şöhret ve haklarının korunması, gizli bilgilerin yayılmasının önlenmesi veya yargı erkinin yetki ve tarafsızlığının güvence altına alınması için gerekli olan bazı formaliteler, koşullar, sınırlamalar veya yaptırımlara tabi tutulabilir.
DAVALARIN ELE ALINMA SÜRECİ
AİHM, MAHPUSLARA YENİ ASYA GAZETESİ’NİN VERİLMEMESİ NEDENİYLE BİLGİ VE FİKİR EDİNME HAKLARININ İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI İLE İLGİLİ TÜK HÜKÜMETİ’Nİ SAVUNMASINI SUNMAYA DAVET ETTİ
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesi ile güvence altına alınan ifade özgürlüğü kapsamındaki bilgi ve fikir edinme hakkının ihlal edildiğinden şikayet eden 4 başvurucunun şikayetlerini İsmail AYDIN against Türkiye and 3 other applications grubu altında birleştirilerek 30 Mayıs 2023 tarihinde Türk Hükümeti’ne bildirerek Türk Hükümeti’ni savunmasını sunmaya davet etmişti (Söz konusu bildirim yazısının İngilizce orjinal metnine ulaşmak için buraya, tarafımca yapılan Türkçe çevirisine ulaşmak için ise buraya tıklayınız).
Söz konusu başvurucuların listesini aşağıda bulabilirsiniz:
AİHM’in Türk Hükümeti’ne Yönelttiği Sorular
- Sözleşme’nin 10 § 1 maddesi anlamında, yetkililerin söz konusu gazeteyi satın almayı veya dağıtmayı reddetmesi nedeniyle başvurucuların ifade özgürlüğüne, özellikle de bilgi ve fikir edinme haklarına bir müdahale olmuş mudur?
- Eğer öyleyse, bu müdahale yasayla öngörülmüş müydü ve Madde 10 § 2 açısından gerekli miydi?
- Özellikle, Anayasa Mahkemesi’nin içtihadı (bk. Yavuz Şen ve diğerleri, no. 2017/20009, 12 Ocak 2022) da göz önünde bulundurulduğunda ulusal mahkemeler kararlarında, Sözleşme’nin 10. maddesinde yer alan ilkelere uygun olarak, başvurucuların ifade özgürlüğü hakkını söz konusu diğer menfaatler karşısında uygun bir şekilde dengelemiş midir? (karşılaştırınız, Mehmet Çiftci v. Türkiye, no. 53208/19, §§ 35-45, 16 Kasım 2021)?
AİHM Önünde Avukat İle Temsil
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İç Tüzüğü’nün 36. maddesinin 4. fıkrası gereğince başvurucu, Sözleşmeci Taraflardan herhangi birinde görev yapmaya yetkili olan ve bu Taraf Devletlerden birinde ikamet eden bir avukat tarafından temsil edilmelidir.
Bu kapsamda, başvurucuların bir avukat atamaları ve kendisine yetki verilen avukatın, bu görevi kabul ettiğine başvurucunun da ilgili avukatı yetkilendirdiğine dair usulüne uygun olarak düzenlenen yetki belgesinin 14/11/2023 tarihine kadar Mahkeme’ye sunulması gerekir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yetki Belgesi’ne ulaşmak için buraya tıklayınız.
Yargılama Kapsamında Kullanılacak Dil
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İç Tüzüğü’nün 34. maddesinin 3. fıkrası gereğince, başvuran veya temsilcisi tarafından sunulan bütün sözlü veya yazılı görüşler ve başvuran ya da temsilcisiyle ilgili bütün bildirimler, Mahkemenin resmi dilleri olan İngilizce ya da Fransızca dillerinden birinde yazılmalıdır.
ÇEKIŞMESIZ AŞAMA: DOSTANE ÇÖZÜM İMKANI
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihadı ve uygulaması uyarınca, eğer taraflar dostane çözüm üzerinde anlaşırlarsa ve özellikle, Hükümet yapılan masraf ve giderlerle birlikte, başvurucuya uğranılan zararı tazmin edecek nitelikte bir ödeme yaparsa bu davada uzlaşma sağlanabilirdi. Özellikle, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mehmet Çiftçi v. Türkiye (no. 53208/19) davasındaki içtihatlarını dikkate alarak söz konusu davada taraflar dostane çözüm sağlanması konusunu tartıştılar, ancak taraflar uzlaşma sağlayamadılar.
TEK TARAFLI DEKLARASYON
Tarafların anlaşmaya varamamaları durumunda, Hükümet’in tek taraflı deklarasyon sunma imkanı vardır. Hükümet’in tek taraflı deklarasyon sunduğu durumlarda, Mahkeme Sözleşme’nin 37. maddesinin 1(c) paragrafı uyarınca, başvurunun incelenmesinin sürdürülmesini haklı kılan bir neden olup olmadığına karar verir. Eğer başvurucu tek taraflı deklarasyonun koşullarını kabul ederse, Mahkeme davayı dostane çözüm usulü altında inceler.
ÇEKIŞMELI AŞAMA
Taraflar, dostane çözüm şartları üzerinde anlaşamadıkları için çekişmeli yargı aşaması başlamıştır. Bu aşamada başvurucuların, Mahkeme İçtüzüğü’nün 36. maddesi 2. ve 4. paragrafları uyarınca, Mahkeme önünde bir avukat tarafından temsil edilmesi gerekir.
Bu kapsamda, 15 Ocak 2024 tarihine kadar Türk Hükümeti, davanın esası ve kabul edilirliğine ilişkin kendi gözlemlerini sunacaktır. Bu yazılı görüşler alındıktan sonra, bir örneği başvuruculara gönderilecek ve cevap olarak sunmak istedikleri görüşlerini ve genellikle Sözleşme’nin 41. maddesi altında bildirmek istedikleri adil tazmin taleplerini (İngilizce ya da Fransızca olarak) altı hafta içinde sunmaları istenecektir. Bunların da Türk Hükümeti’ne bildirilmesi üzerine Hükümet bu sefer ikinci gözlemlerini sunacak ve akabinde Mahkeme karar verecektir. Çekişmeli aşamanın yaklaşık bir yıl sürmesini bekliyorum.
Türk Hükümeti Savunmasını Sundu
Taraflar dostane çözüm üzerinde anlaşamadıkları için davada çekişmeli aşamaya geçilmiş ve bu kapsamda Türk Hükümeti savunmasını sunmuştur. Hükümet’in gözlemleri İngilizce olup ekler dahil toplam 534 sayfadır.
Savunmasında Hükümet, benzer davalarda dile getirdiği üzere ‘başvurucuların ifade özgürlüğü hakkına herhangi bir müdahalede bulunulmadığını, Yeni Asya gazetesinin resmî ilan ve reklam yayınlama hakkının bulunmadığını bu nedenle de ceza infaz kurumuna kabul edilemeyeceğini’ dile getirmiştir.
Bu Aşamada Başvurucu ya da Avukatlar Ne Yapacak?
Gözlemlerin ve Adil Tazmin Taleplerinin sunulması
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Şubat 2024 tarihinde başvurucu ve avukatlara gönderdiği yazısında 6 Mart 2024 tarihine kadar Türk Hükümeti’nin gözlemlerine cevaben kendi gözlemlerini, varsa adil tazmin taleplerini ve de dostane çözüm tekliflerini sunmaya davet etti. Kendilerine tanınan süre içerisinde cevap vermeyen ilgililerin başvuruları kayıttan düşürülecektir. Başvurularının kayıttan düşürülmemesi adına ilgililerin başvurularını usulüne uygun bir şekilde takip etmesini önemle tavsiye ederim.
Başvurucu ya da Avukatlar Cevaplarını Mümkün Mertebe eComms Üzerinden Göndermeli
Başvurucular ile aralarında iletişimi daha sağlıklı ve güvenilir kılmak amacıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, kendisine gönderilece cevapların eComms üzerinden gönderilmesini talep ediyor. Maalesef posta yoluyla gönderilen cevaplarda zaman zaman sorunlar çıkmakta ve de bu telafi edilemez mağduriyetlere yol açmaktadır (Örnek vakalar için buraya tıklayabilirsiniz).
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Şubat 2024 tarihinde başvurucuları uyararak bir (eComms) elektronik iletişim sistemi hesabı açmalarını talep etmişti. Bu talep doğrultusunda bir eComms hesabına ekli olan başvuru kapsamında sunulacak cevaplar mutlaka elektronik iletişim sistemi üzerinden sunulmalıdır.
BAŞVURUCULARIN GÖZLEMLERİ VE ADİL TAZMİN TALEPLERİ TÜRK HÜKÜMETİ’NE BİLDİRİLDİ
Söz konusu davalar kapsamında, 6 Mart 2024 tarihine kadar yani ilk süresi içerisinde Türk Hükümeti’nin gözlemlerine karşı kendi gözlemlerini ve adil tazmin taleplerini Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne sunan başvurucu ya da avukatların cevapları 27/03/2024 tarihinde Türk Hükümeti’ne sunuldu. Türk Hükümeti, Mahkeme’nin daveti üzerine 25 Nisan 2024 tarihine kadar başvurucuların gözlemlerine ve adil tazmin taleplerine ilişkin gözlemlerini sunacak.
TÜRK HÜKÜMETİ İKİNCİ GÖZLEMLERİNİ SUNDU
Hükümet’in İkinci Gözlemlerinin İçeriği
Türk Hükümeti, Mahkeme’nin daveti üzerine başvurucuların gözlemlerine ve adil tazmin taleplerine ilişkin gözlemlerini sundu. Şikayetlerin kabul edilirliğine ve esasına ilişkin daha önceki beyanlarını özet olarak tekrar eden Türk Hükümeti, başvurucuların adil tazmin taleplerini ilişkin aşağıdaki itirazlarını dile getirmiştir:
- Maddi tazminat talebinde bulunan başvurucuların, iddia ettikleri zararlarının iddia ettikleri ihlalden kaynaklandığına dair somut herhangi bir belge sunmadıkları,
- Başvurucuların iddia ettikleri manevi zararları ile iddia ettikleri ihlal arasında herhangi bir illiyet bağının bulunmadığı,
- Başvurucuların ödenmesini talep ettikleri gider ve masrafların aşırı ve temelsiz olduğunu, ayrıca bu gider ve masraflara yönelik başvurucuların herhangi bir fatura ya da dekont sunmadıkları.
Bu Gözlemlere Karşı Yapılması Gerekenler
Hükümetin bu gözlemleri sadece bilgi amaçlı başvurucu ve de avukatların dikkatine sunulmuştur. Türk Hükümeti’nin beyanında yer alan önemli olgusal aykırılıklar hariç, başvurucuların bu gözlemlere herhangi bir cevap vermemesi gerekir.
AİHM’İN BİLGİ VE FİKİR EDİNME HAKKI KAPSAMINDA VERDİĞİ DİĞER KARARLAR
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Mehmet Çiftçi v. Türkiye (no. 53208/19), davasında benzer şikayeti ele almıştır. Bu davada da olayların meydana geldiği zamanda ceza infaz kurumunda tutulan başvurucu Mehmet Çiftçi’ye talep ettiği halde Yeni Asya gazetesi verilmemişti.
Türk Hükümeti, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne sunduğu savunmasına ‘somut olayda, başvuranın ifade özgürlüğü hakkına müdahalede bulunulmadığını, başvurana gönderilen yayınlara, ceza infaz kurumunun düzen ve disiplini açısından tehdit oluşturduğu gerekçesiyle el konulduğunu ve bu tedbirin kurum ve başvuranın yararına olduğunu’ ileri sürmüştür.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 16 Kasım 2021 tarihinde taraflara bildirdiği kararında ‘Hükümet’in, ihtilaf konusu tedbiri haklı göstermek için ulusal makamlar tarafından ileri sürülen gerekçelerin uygun ve yeterli olduğunu ve söz konusu tedbirin demokratik bir toplumda gerekli olduğunu kanıtlamadığına’ kanaat getirerek başvurucunun bilgi ve fikir edinme hakkını ihlal edildiğine ve manevi tazminat bağlamında başvurucuya bin avro ödenmesine hükmetmiştir. Ayrıca, herhangi bir kanıtlayıcı belge sunamaması nedeniyle başvurucunun masraf ve giderler bağlamındaki talepleri reddedilmştir.
Yine benzer bir şikayetle ilgili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 12 Aralık 2023 tarihinde taraflara bildirdiği İncedere ve Altay v. Türkiye (no. 58778/19 ve diğer iki başvuru) kararında başvurucuların bilgi ve fikir edinme hakkını ihlal edildiğine hükmetmiş ancak başvurucuların tüm tazminat taleplerini reddetmiştir.
AİHM DAVALARI HAKKINDA SMS İLE ÜCRETSİZ BİLGİLENDİRME HİZMETİ
- Eğer başvuru numaranızı biliyorsanız,
- Bu başvuru Davalı Devlet’e bildirildiyse,
- Ve tarafımca takip edilen grupların birisi içerisinde arasında yer alıyorsa
Müvekkillerime sağladığım ‘Ücretsiz SMS ile Bilgilendirme’den siz de faydalanabilirsiniz. Bu hizmetten faydalanmak için buraya tıklayınız.
AİHM ÖNÜNDEKİ GELİŞMELERDEN HABERDAR OLMAK İÇİN WHATSAPP KANALIMI TAKİP EDEBİLİRSİNİZ
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi önündeki davalarda yaşanan gelişmelere,
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarına,
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türk Hükümeti’ni savunmaya davet ettiği davalara,
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin önemli bildirilerine
- Yazımlarıma,sıcağı sıcağına ulaşmak için kanalımı WhatsApp kanalımı takip edebilirsiniz.
